Loading

Coğrafi İşaret Nedir?

Coğrafi işaret; temelde muadillerinden coğrafi özellikleri dolayısıyla farklılaşmış yöresel ürünleri temsil eder. Buna göre coğrafi işaret ünü, üretimi gibi konularda belli bir coğrafya, ülke, bölge, şehir ile özdeşleşmiş ürünü gösterir. Coğrafi işaretler, ürünün yöre ile olan bağına göre “menşe adı ve mahreç işareti” olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Menşe Adı Nedir?

Tüm özelliklerini veya esas özelliklerini coğrafi olarak belirtilen bölgeden alan, üretimi, işlenmesi ve diğer tüm işlemleri belirtilen bölgede gerçekleştirilen ürünleri tanımlayan adlara “menşe ad” denir. Ürün doğal olarak tüm niteliklerini sadece belirli bir bölgede kazandığından ancak orada üretimi yapılabilir. Menşe ada örnek olarak Afyonkarahisar Patatesli Ekmeği, Akçabelen Şeker Fasülyesi, Alanya Avokadosu örnek olarak gösterilebilir

Mahreç İşareti Nedir ?

Coğrafi sınırları belirlenmiş bir alanda belirli bir niteliği ile muadillerinden farklılaşmış ve üretimi, işlenmesi ve diğer tüm özellikleriyle coğrafi olarak sınırları belirlenmiş bölgeye özgülenmiş ürünleri tanımlayan adlara mahreç işareti denir. Mahreç işaretli ürünlerin en az bir özelliği o bölgeye ait olmalıdır bunun dışında üretiminin başka illerde de yapılabiliyor olması da söz konusudur. Mahreç Ürünün yöreyle tek bağlantısı sadece ünü de olabilir. Mahreç Ürünlerin isimlerinde yer adları dışında belirlenmiş coğrafi bölgenin günlük diline yerleşmiş bir ad veya coğrafi olmayan başka bir ad olabilir. İskilip Dolması, Alanya Gülüklü Çorbası, Andırın Tirşiği Mahreç İşaretli ürünlere örnek verilebilir

Geleneksel Ürün Adı Nedir ?

Yukarıda bahsettiğimiz Mahreç İşareti veya Menşe Adı kapsamına girmeyen ancak ilgili piyasada ürünü tarif etmek isteyenlerin alabileceği ürün adı Geleneksel Ürün Adıdır. Söz konusu adın 30 yıldan fazladır kullanıldığının kanıtlanması durumunda eğer ürün geleneksel hammadde veya üründen üretiliyorsa veya geleneksel bileşimden, geleneksel üretim, işleme yönteminden üretiliyorsa geleneksel ürün adı alınabilir. Geleneksel ürün adına örnek olarak lokum, pastırma, höşmerim verilebilir

Coğrafi İşaret Tescili İçin Kimler Başvurabilir ?

Tescilli coğrafi işaret için mahreç işareti, menşe adı, geleneksel ürün adı şartlarını herkes sağlayabilse de herkes tescil için başvuru hakkına sahip değildir. Başvuru hakkına sahip gerçek ve tüzel kişiler ise şunlardır: Üretici grupları.  Ürün veya ürünün kaynaklandığı coğrafi alanla ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları. Ürünle ilgili olarak kamu yararına çalışan veya üyelerinin ekonomik çıkarlarını korumaya yetkili dernekler, vakıflar ve kooperatifler. Ürünün tek bir üreticisi varsa, bu durumu ispat etmesi şartıyla ilgili üretici.

Coğrafi İşaret Tescili Ve Geleneksel Ürün Adı Tescili Neden Önemlidir ?

Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tescili sadece tescili alan kişiden ziyade o piyasada, tescil belgesindeki şartlara uygun şekilde üretim yapan herkesin hakkını korumaya yöneliktir. Çünkü tescil kavramı sadece belirli üreticilerin değil o bölgedeki tüm üreticilerin haklarını korumaya yöneliktir. Bu yüzden tescilin sağlayacağı haklar belirli kişi veya kurumlara özgülenemez. Bu haklardan o coğrafyadaki herkes faydalanabilecektir

Coğrafi İşaret özellikle tüketiciler üzerinde kalite ve aitlik hissi uyandırmaktadır. Tüketiciler, ürünün üretildiği yöreye ve özgünlüğüne güvenerek diğer yerlerde üretilen muadillerine nazaran daha çok tercih etmektedirler. Kısaca coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tescili üreticilere, pazarda önemli bir pazarlama gücü sağlar. Bunun yanında ürünlerin sahtelerinin üretilmesinin önüne geçerek üreticinin kazanç kayıplarını engeller. Bunun yanında tüketicinin aldatılmasının önüne geçilir.

Kısaca kırsal kalkınmaya büyük faydalar sunan, hem üreticiyi hem tüketiciyi koruyan coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tescili coğrafyamızın ortak mirası için oldukça önemli bir yere sahiptir

Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Tescili Nasıl Haklar Sağlar ?

Coğrafi İşaret kullanma hakkına sahip kişiler, üçüncü kişilerin coğrafi işaret tescilinden doğan haklarını ihlal etmeleri durumunda haklarının ihlaline karşı yaptırım talep edebilirler. Bu durum tescilin hukuk devletince güvence altına alındığının bir göstergesidir. Bu haklar, Coğrafi İşaret veya Geleneksel Ürün Adı tescilinin Türk Patent Bülteninde yayınlanmasıyla birlikte geçerli olur. Coğrafi işaret tescilinin sağladığı haklara örnek olarak şu durumlar gösterilebilir

Coğrafi işaret tescilinde belirtilen bir ürünün özelliklerini taşımamasına rağmen bu durumdan fayda sağlayacak şekilde doğrudan veya dolaylı şekilde coğrafi işaretin veya amblemin ticari menfaat güdülerek kullanılması talep üzerinde mahkeme tarafından önlenebilir

Ürünün menşeini, niteliğini belirten açıklamalar veya tarzında, tipinde, türünde, yöntemiyle, coğrafi işaretin ait olduğu bölgede üretildiği biçimde gibi terimler içerse veya başka bir dile tercüme edilmiş olsa bile, tescilli coğrafi işaretin, tescil dahilindeki özelliklerini taşımayan veya çağrıştıracak şekilde benzeri olan ürün üzerindeki yanıltıcı kullanımı veya taklit edilmesi hak sahibi gerçek veya tüzel kişinin talebi üzerine mahkeme tarafından önlenebilir.

Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencisi olan Kaan Evren BALCI tarafından kaleme alınmış ve B Kurumsal editörleri tarafından kontrol edilmiştir.